Fala - nad morzem

Łapino na Kaszubach

24 lipiec 2013r.

ŁAPINO graniczy z Kolbudami od północy. Historyczne dobro rycerskie Lappin znajdowało się nad Jeziorem Łapińskim. Dziś jest to wieś Łapino Kartuskie, położona 4 km na północ od Kolbud, przy drodze do Lnisk. Nad wspomnianym jeziorem działają sezonowe ośrodki wczasowe. Współczesne Łapino, do niedawna zwane też Łapinem Dolnym, dawniej należało częściowo do majątków w Łapinie i Widlinie. W XIX wieku, nad przepływającą tu Radunią zaczęły powstawać obiekty przemysłowe - papiernia i fabryki papy. Obie fabryczki napędzała niewielka rzeczka - Struga, a jej właścicielem był niejaki Wilhelm Schottler. Po 1920 roku nadraduńskie przemysłowe osiedle znalazło się w granicach Wolnego Miasta Gdańska. W 1925 roku nad płynącą tu w głębokiej dolinie rzeką wybudowano elektrownię wodną. Działający do dziś obiekt może wyprodukować 1147 KW energii. Spiętrzona Radunia utworzyła głęboki i długi zbiornik, sięgający na północy do dawnej fabryczki papy (dziś powstają w niej uszczelki). Woda do elektrowni spada z wysokości blisko 14 m. Przy zachodnim brzegu tego zbiornika znajduje się niewielki XIX-wieczny, otoczony parkiem pałac, aktualnie własność gdańskiego Caritasu. Przed kilku laty w Łapinie powstało ekskluzywne osiedle Hajduczek. We wspomnianym już ŁAPINIE KARTUSKIM do 1945 roku znajdował się interesujący zespół pałacowo-parkowy. Dziś pozostały po nim tylko zabudowania gospodarcze oraz XIX-wieczny budynek dawnego młyna. PRĘGOWO to rozległa rolnicza wieś o średniowiecznej metryce, położona na południe od Kolbud. Składa się z dwóch części - otaczającego gotycki kościół i sięgającego brzegów Raduni Pręgowa Dolnego oraz położonego dalej na wzgórzach Pręgowa Górnego. W 1325 roku Pręgowo wymieniane było w dokumentach jako własność krzyżacka. Istniał tu już kościół parafialny. W 1395 roku wieś została przekazana klasztorowi brygidek ^ z Gdańska i jako folwark pozostała ^ 881. jp^ w ich rękach do końca XVIII wieku. A -y , . !)!-.' / V, Z dokumentów wiadomo, iż w XVI stuleciu w Pręgowie działały dwie karczmy. Po rozbiorach dobro brygidek zostało rozparcelowane, co zapoczątkowało ę rozwój Pręgowa Górnego. W 1869 roku Pręgowo Dolne zamieszkiwało 164 mieszkańców i działała tu jednoklaso-wa szkoła, a Pręgowo Górne liczyło 462 osoby, w tym 377 katolików, 80 ewangelików i 5 Żydów. Co ciekawe, mieszkańcy obu wsi nie przepadali za sobą i w końcu XIX wieku zwrócili się do władz z wnioskiem o ich administracyjne rozdzielenie. Władze jednak uznaty, że wniosek jest bezzasadny i odtąd Pręgowo stało się jedną miejscowością. W końcu XIX wieku przez wieś poprawadzono linię kolejową z Pruszcza do Kartuz. Zabytkowy kościół Bożego Ciała powstał w pierwszej połowie XIV wieku, w XVIII stuleciu dobudowano do niego wieżę. Typowo wiejska świątynia, z płaskim drewnianym stropem i nie wydzielonym prezbiterium, zawsze była katolicka. Wewnątrz zachowało się oryginalne dawne, głównie XVII- i XVIII-wieczne wyposażenie: ołtarze, konfesjonały i chrzcielnica. Jedynie ambona pochodzi z połowy XIX wieku. Z tego samego okresu jest stojąca po sąsiedzku plebania. W pręgowskiej świątyni regularnie odprawiane są msze święte w języku kaszubskim (w pierwszą niedzielę miesiąca, o godz. 15). Przy wjeździe do wsi od strony Kolbud stoi przydrożna figura św. Jana Nepomucena, datowana na rok 1777. Na wzgórzu wśród łąk, około 2 km od centrum wsi zachowało się wczesnośredniowieczne grodzisko z IX-X wieku. W górnym Pręgowie warto odwiedzić prywatne muzeum - izbę pamiątek Szczepana Czerwińskiego. Trudno jednozncznie zaklasyfikować jego zbiory, bowiem są tu zarówno maszyny rolnicze, jak i numizmaty, przedwojenne gazety i zdjęcia. Muzeum zajmuje sporą część ogrodu i budynku gospodarczego. Jego właściciel w latach 1968-1972 był wójtem gminy Kolbudy (wówczas nazywało się to „przewodniczący rady"). Oprowadza on chętnie i opowiada o dziejach okolicy. Muzeum czynne jest od maja do września. LUBLEWO to dawny majątek ziemski położony 4 km na wschód od Kolbud, przy drodze do Gdańska. W XIII wieku dobro to należało do podkomorzego gdańskiego Unistawa. Jego synowie w 1310 roku sprzedali Lubiewo Krzyżakom. Po wojnie trzynastoletniej wieś stała się własnością miasta Gdańska. W XVI stu- Między Radunią a Kłodawą leciu wspierani przez gdańszczan luteranie wybudowali tu (jedyną w okolicy) świątynię protestancką. Lubiewo zostało zniszczone podczas szwedzkiego potopu, a w 1683 roku zgorzało podczas pożaru. Po I rozbiorze Polski wieś pozostała własnością Gdańska, który do 1793 roku pozostat częścią Rzeczypospolitej. W 1834 roku Lubiewo wymieniane było już jako własność państwowa. Godny uwagi jest tutejszy XVII-wieczny kościół, odbudowany po pożarze, przypuszczalnie już w 1684 roku. Do 1945 roku świątynia służyła tutejszym ewangelikom. Przetrwało oryginalne barokowe i rokokowe wyposażenie z ołtarzem głównym, amboną, chrzcielnicą i chórem muzycznym. Na szczycie kościoła zachował się słoneczny zegar z 1680 roku. Przy świątyni po wojnie ustawiono krosnową dzwonnicę. BIELKOWO, położone nad Radunią, na południe od Lubiewa, w przeszłości było majątkiem kartuzów z Kartuz. W jego skład wchodziły także Kolbudy. Już w średniowieczu w Bielkowie działał mtyn wodny nad Radunią. Bielkowski folwark w czasach I Rzeczypospolitej dzierżawiony byl szlachcie. W końcu XVI wieku podkomorzy chełmiński Stanisław Kostka próbował przywłaszczyć sobie dobra biel-kowskie, jednak kartuzi (którzy po reformacji przechodzili okres upadku) w 1589 roku upomnieli się u króla o Bielkowo. Zniszczone podczas I wojny szwedzkiej (1626 r.), wkrótce zostało odbudowane, a prócz młyna zakonnicy wystawili tu także browar. Wiadomo, że browar ten w 1734 roku zaopatrywał przechodzące przez Pomorze oddziały rosyjskie. W XIX wieku dawny majątek kartuzów stał się własnością prywatną, m.in. Kunzów i Braunschweigów. W 1925 roku w miejscu dawnego młyna wybudowano elektrownię wodną zasilaną z Raduni (sztuczny kanał i zbiornik zaporowy Bielkowo). Po wojnie dawny majątek przekształcono w państwową fermę trzody, którą zamknięto w latach 80. ze względów sanitarnych (jako zagrożenie ujęcia wody w pobliskim Straszynie). Dawny dwór i zabudowania folwarczne są obecnie ruiną. Wspomniana elektrownia nadal produkuje prąd. Działają w niej trzy turbiny Francisa, napędzane wodą spadającą z wysokości aż 45 metrów. Obiekty można zwiedzać po uzgodnieniu z Kompanią Energetyczną. Tradycję bielkowskiego browaru kartuzów z powodzeniem od kilkunastu lat kon-tyunuuje działający w Bielkówku browar Amber. Spośród jego produktów warto polecić dwa piwa - Koźlaka i Piwo Żywe (niepasteryzowane). STRASZYN to duża wieś nad Radunią, leżąca 5 km na wschód od Bielkówka. Administracyjnie należy już do gminy Pruszcz Gdański. W 1321 roku dobro to Krzyżacy nadali niejakiemu Stanisławowi Skłodowiczowi i jego spadkobiercom. W 1454 roku wymieniany był w dokumentach Mikołaj ze Straszyna, chorąży szlachty. Później majątek należał m.in. do Skórzewskich. Już w XVII wieku nad Radunią wybudowano młyn zbożowy i hamernię (kuźnię wodną). W końcu XIX wieku Straszyn liczył nieco ponad 300 mieszkańców. W 1910 roku zbudowano tu drugą na Raduni elektrownę wodną, zaopatrującą w prąd okoliczne majątki i pobliski Pruszcz Gdański. W 1938 roku powyżej Straszyna wybudowano drugą elektrownię - Prędzieszyn, tworząc jednocześnie największy zbiornik zaporowy na Raduni - Jez. Goszyńskie (o pojemności 13,8 min m3). Od końca lat 70. zbiornik ten wykorzystywany jest jako ujęcie wody pitnej dla Gdańska. Wśród zabudowy Straszyna jako zabytkowe wskazać można dworzec kolejowy na nieczynnej linii z Pruszcza do Kartuz oraz obiekty młyńskie nad Radunią.

wycieczki, kaszuby, kwatery nad morzem, portale turystyczne, szlaki pomorza, turystyka w Polsce, wczasy nad morzem, Kolbudy, Kaszuby, Łapino, wypoczynek, zwiedzanie, Spacery, pomorze